آموزه های معرفتی، اجتماعی و سیاسی حج از دیدگاه ائمه شیعه علیهم السلام

احادیث زیادی از ایمه شیعه علیهماالسلام به موضوع حج اختصاص یافته که اغلب آنها به بعد فقهی، و برخی نیز به بعد عرفانی آن پرداخته اند. ولی آیا حج، شامل همین دو بعد است؟ با بررسی بیشتر احادیث و آثار ایمه (علیهمالسلام) در موضوع حج، میتوان به ابعاد دیگری از حج پی برد، ابعادی همچون ابعاد معرفتی، اجتماعی، و سیاسی. با توجه به این که برخی از این ابعاد، تا کنون به طور اختصاصی بدانها پرداخته نشده ، در این پژوهش، سعی بر این بوده تا آموزه های جدیدی از حج به طور اختصاصی در حوزه ابعاد معرفتی، اجتماعی و سیاسی از کلام ایمه معرفی گردد. جهت انجام این امر، با مراجعه مستقیم یا غیر مستقیم به روایات ایمه و تألیفات دانشمندان شیعه، در موضوع حج و موضوعات مرتبط، آموزه های مورد نظر گردآوری شده و در کنار هر یک از اعمال حج، ابعاد تازه ای از آن نقل شده است. بعد معرفتی شامل شناخت ظاهری و باطنی اعمال حج و فلسفه هر یک از آنهاست که به دلیل زیاد بودن احادیث، به طور وسیع مورد بحث قرار گرفته است، در بعد اجتماعی، مباحثی مطرح شده است که حج را با جامعه و اجتماع مرتبط کرده و نشان می دهد که حج علاوه بر آن که عبادتی فردی است، تأثیرات اجتماعی زیادی دارد. در کنار این دو بعد، مباحث سیاسی نیز در بیان ایمه، در خلال مناسک حج، مطرح شده است، این مباحث اغلب نشان دهنده جایگاه اهل بیت در حکومت اسلامی، جایگاه "امام" در حکومت اسلامی و وظایف متقابل امام و مردم نسبت به یکدیگر است.